Przydatne programy i narzędzia do Windows: cz. 1. Przezroczysty pasek zadań, monitorowanie zasobów, czyszczenie i inne

Patrząc na globalne statystyki, mógłbym stwierdzić, że na swoim komputerze najprawdopodobniej używasz systemu Windows. Od stycznia 2023 do stycznia 2024 korzystało z niego prawie 73% wszystkich komputerów, które łączyły się z Internetem. Na drugim miejscu jest macOS z wynikiem około 16%, a na trzecim Linux z rezultatem poniżej 4%. Gdybyśmy ograniczyli statystyki tylko do Polski, to są one jeszcze lepsze dla Windowsa, bo przekraczają 83%. Innymi słowy, dziesiątki milionów Polaków używa tego systemu na porządku dziennym. Większość z nich traktuje Windows jako zwykłe narzędzie i nie przywiązuje wagi do jego optymalizacji lub modyfikacji, poza zmianą tapety i kolorów. Są jednak narzędzia pozwalające lepiej dostosować go do własnych potrzeb, zwiększające funkcjonalność albo ułatwiające życie w inny sposób. W tym wpisie chcę zaprezentować kilka z nich.

Autor: Tomasz Duda

Wśród Was, drodzy Czytelnicy, znajdzie się mnóstwo osób z dużym doświadczeniem zarówno z zakresu konfiguracji systemu operacyjnego, korzystania z niestandardowych programów, jak i modyfikacji wyglądu oraz działania Windows. Piękne jest to, że takich narzędzi jest mnóstwo i już sama lista propozycji byłaby bardzo długa. Zdecydowanie jest w czym przebierać. Żeby jednak od czegoś zacząć, na start chciałem zaproponować 8 programów, które mogą przydać się osobom początkującym lub takim, które dotychczas nie miały chęci lub czasu, żeby wyszukać coś ciekawego. Do reszty z Was mam jednak uprzejmą prośbę. Napiszcie komentarze ze swoimi propozycjami odnośnie interesujących, mało znanych i najlepiej darmowych programów, które okazały się dla Was zaskakująco użyteczne. Postaram się je przejrzeć i dodać do kolejnego zestawienia. Rzecz jasna poniższe opisy nie stanowią pełnej recenzji każdego z tych programów, lecz mają na celu przybliżenie ich ogólnej funkcjonalności.

Narzędzia instalujące “mody” do Windows, zmieniające tło paska zadań na przezroczyste, dodające przydatne widżety na pulpicie, wyświetlające szczegółową specyfikację i zużycie zasobów PC, potrafiące zainstalować dziesiątki programów jednym kliknięciem, usuwające aplikacje wraz z pozostawionymi przez nie śmieciami oraz umożliwiające skupienie się wyłącznie na pisaniu. Wszystko to znajdziecie w tym zestawieniu.

Darmowe narzędzie do czyszczenia, optymalizacji i naprawy systemu Windows. Zobacz co potrafi Glary Utilities

Windhawk - łatwo zainstaluj mody do Windows

Narzędzi do modyfikacji Windows jest sporo, ale część z nich tak naprawdę nie wprowadza do systemu niczego nowego, lecz jedynie uruchamia funkcje, które już w nim są, choć mogą być ukryte. Przykładem jest znany Winaero, którego należy raczej traktować jako “tweaker”, a nie narzędzie do modowania. Jest też choćby ExplorerPatcher, który potrafi więcej, ale w zasadzie nie działa jako proces, tylko “przyczepia” się do explorer.exe, co może powodować problemy z optymalizacją zużycia zasobów komputera. Windhawk jest inny. Instalujesz go jako platformę stanowiącą bazę pod modyfikacje, ale on sam nie zmienia niczego istotnego w systemie. Można go traktować jako “marketplace” dla modów oferowanych przez różnych programistów. Windhawk jest bardzo lekki. Na moim laptopie po kilku miesiącach od zainstalowania, działając w tle, zużywał zaledwie 2-3 MB RAM i 0% CPU.

Po otwarciu programu wchodzisz w kartę Eksploruj i tutaj przeszukujesz popularne modyfikacje, które możesz od razu zainstalować (jest ich blisko 100). Jeśli któraś z nich wydaje się przydatna, po prostu otwierasz ją i klikasz przycisk Zainstaluj. Należy wyraźnie podkreślić jedną, istotną rzecz. Te mody instalowane są na zasadzie “wstrzykiwania kodu”, ale na szczęście kod źródłowy każdego z nich jest otwarty. Innymi słowy, jeśli byłby niebezpieczny, to z pewnością osoby, które się na tym znają prędzej czy później by to zauważyły. Warto kierować się ocenami. Niektóre mody mają 3, 4, a nawet ponad 5 tysięcy ocen. Jeden, którego sam postanowiłem skorzystać, ma ponad 12 tysięcy użytkowników. Pewności co do bezpieczeństwa nowych lub mało znanych modów nie ma, ale do tych z tysiącami użytkowników można mieć większe zaufanie.

I przy tej właśnie okazji chcę polecić modyfikację o nazwie Taskbar height and icon size. Powód jest prosty. Podczas korzystania z Windows na mniejszym wyświetlaczu laptopa, zwłaszcza gdy interfejs jest lekko powiększony (np. 125 czy 150%) każde dodatkowe miejsce jest na wagę złota. Moim zdaniem pasek zadań w Windows 11 jest po prostu za wysoki, przez co zostaje trochę mniej miejsca dla okien programów (dla mnie to głównie przeglądarka Internetowa, edytor tekstu i programy graficzne). Dlatego chciałem zmniejszyć wysokość paska zadań, najbardziej jak się da, ale wciąż przy zachowaniu jego pełnej użyteczności. I właśnie w tym pomógł mi Windhawk + Taskbar height and icon size. W ustawieniach można oddzielnie dopasować wysokość paska, wielkość ikon umieszczonych na nim, a także szerokość przycisków na ikonach.

TranslucentTB - ustaw przezroczyste tło paska zadań w Windows

A skoro jesteśmy przy pasku zadań, to oprócz zmiany jego wysokości zależało mi na jeszcze jednej kwestii. Otóż chciałem, aby tło paska zadań zmieniło się na przezroczyste. Ze względów estetycznych, aby przypominało trochę bardziej system macOS, z którego też korzystam, a także ze względów praktycznych, by automatycznie wysuwający się i chowający pasek zadań nie zasłaniał zbyt mocno okien pod nim. Pomogło mi w tym narzędzie TranslucentTB, które można pobrać za darmo z popularnego serwisu GitHub. Dzięki temu mogę mieć np. przeglądarkę i edytor tekstu rozciągnięte od górnej do dolnej krawędzi wyświetlacza, a niski i przezroczysty pasek zadań pojawia się ponad nimi. Zresztą pasek nie musi być przezroczysty zawsze. TranslucentTB ma sporo opcji, które pozwolą ustawić np. całkowitą przezroczystość tła paska podczas wyświetlania pulpitu, ale już na tle okien może być częściowo przezroczysty i posiadający konkretny kolor. Program jest mały, bardzo lekki, nie obciąża komputera w zasadzie wcale, więc warto go wypróbować.

Rainmeter - dodaj przydatne widżety na pulpicie Windows

Rainmeter potrafi rozbudować pulpit Windows o dodatkowe widżety, które w tym przypadku zwane są skórkami. Teoretycznie nie brzmi to jakoś wyjątkowo, ale można zauważyć kilka dużych zalet. Po pierwsze: Rainmeter jest darmową aplikacją o otwartym źródle (open source). Po drugie: instalacja widżetów (skórek) jest banalnie prosta, bo zazwyczaj dostępne są one do pobrania w postaci pakietów (pliki z rozszerzeniem “.rmskin” Po prostu klikasz dwa razy dany pakiet, zostaje on otwarty w programie Rainmeter i w zasadzie to wszystko. Możesz już wrzucać widżet na pulpit. Konfiguracja skórek czasami bywa bardziej czasochłonna, ale nie zawsze jest konieczna. Często ustawienia standardowe wystarczają.

Po trzecie: wsparcie społeczności w zakresie tworzenia nowych skórek jest potężne. Wystarczy wpisać w Google hasło “Rainmeter skins” i spędzić nawet godziny na przeszukiwaniu wielu stron i forów. Poświęcając relatywnie niewiele czasu, można dodać kilka widżetów, a do tego odpowiednią tapetę plus, opcjonalnie zastosować przezroczysty pasek zadań (według informacji powyżej) i uzyskać niemal zupełnie odświeżony pulpit, w całkiem innym stylu. Po czwarte: widżety mogą mieć bardzo zróżnicowaną funkcjonalność. Są takie, które wyświetlają zasoby systemowe, wizualizacje podczas odtwarzania muzyki, liczbę nowych e-maili w skrzynce pocztowej, skróty do funkcji lub aplikacji, prognozę pogody itp. Szukanie warto zacząć na Reddit, Discord, DeviantArt albo Forum Rainmeter. 

HWiNFO64 - sprawdź dokładne informacje o podzespołach komputera

HWiNFO64 to program wyświetlający szczegółowe informacje o komponentach komputera i umożliwiający monitorowanie ich pracy w czasie rzeczywistym. Jest darmowy do użytku niekomercyjnego i występuje zarówno w wersji instalacyjnej, jak i przenośnej, która waży niewiele, bo około 11 MB. Jeśli zatem potrzebujesz ekstremalnie precyzyjnych danych o woltach, amperach, watach, megahercach, stopniach Celsjusza i przeróżnych technologiach, to jest duża szansa, że tutaj je znajdziesz. Zwłaszcza w odniesieniu do procesora, układów graficznych, pamięci RAM, nośników danych i płyty głównej. Możesz też generować rozbudowane raporty. Producent deklaruje, że HWiNFO64 nie zbiera żadnych prywatnych danych, ani nie transmituje niczego przez Internet. Aplikacja jest często aktualizowana.

Ninite - instaluj lub aktualizuj wiele programów naraz

Co robisz po zainstalowaniu systemu Windows od nowa, albo po kupnie nowego komputera? Większość typowych użytkowników PC rozpoczyna żmudny proces instalowania wszystkiego, co jest im potrzebne do normalnej obsługi, pracy i rozrywki. Próbują przypomnieć sobie jakich aplikacji używają, następnie wyszukują każdą pozycję po kolei, pobierają i pojedynczo instalują. Cóż, można i tak, ale z pewnością da się to zrobić znacznie przyjemniej i szybciej. Wystarczy skorzystać z narzędzia Ninite. Cały proces jest ekstremalnie łatwy. Należy wejść na stronę ninite.com, zaznaczyć te programy, których używasz, a na końcu kliknąć niebieski przycisk “Get Your Ninite”. Pobrany zostanie mały plik instalacyjny (mniej niż 0,5 MB), który zrobi całą resztę za Ciebie. Wystarczy go uruchomić. Piękne jest to, że instalator Ninite nie będzie Cię męczył dosłownie żadnymi pytaniami: gdzie zainstalować, jakich opcji użyć, jaką licencję przeczytać, jakie dane wprowadzić. Kompletnie nic. Gdy już ruszy, to pobierze i zainstaluje wszystko, co było zaznaczone, w najnowszych stabilnych wersjach, z domyślnymi opcjami. Na szczęście pomija ewentualne śmieci w stylu pasków narzędziowych, wyszukiwarek czy innych dziwnych pseudonarzędzi, które nikomu nie są potrzebne. Na tym jednak nie koniec. Ninite nie jest jednorazówką, której warto użyć tylko na “świeżo postawionym” Windowsie. Aplikacja służy również do masowej aktualizacji. Wystarczy uruchomić ją ponownie, a zaktualizuje wcześniej wybrane programy do najnowszych wersji.

Revo Uninstaller - usuń programy wraz ze śmieciami z dysku i rejestru

Revo to do pewnego stopnia przeciwieństwo opisanego wcześniej narzędzia Ninite. Nie służy do instalacji, lecz do usuwania programów z systemu. No właśnie, usuwania, bo słowo “odinstalowanie” nie do końca oddaje istotę tego narzędzia. Przecież można odinstalować niemal cokolwiek, korzystając z domyślnej funkcji systemu Windows, o nazwie “Dodaj lub usuń programy”. Tylko sęk w tym, że Windows robi to po łebkach i bardzo powierzchownie. Owszem, odinstaluje program, ale nie usunie śmieci, które po nim pozostały zarówno na dysku, jak i w rejestrze. I tutaj właśnie widać siłę narzędzia Revo Uninstaller, które usuwa programy kompleksowo. Z listy wybierasz pozycję, której chcesz się pozbyć i klikasz Odinstaluj. Revo wykona teraz cztery kroki. Najpierw zaproponuje zapisanie punktu przywracania systemu, w razie jakby coś poszło nie tak (mi się to nigdy nie zdarzyło podczas używania tego narzędzia). Następnie poprosi o wybranie trybu skanowania dysku i rejestru w poszukiwaniu śmieci: Bezpieczny, Pośredni lub Zaawansowany. Ja zawsze korzystałem z Zaawansowanego i nie miałem problemów ani razu. W kolejnym kroku wyszuka i pozwoli usunąć wszystkie wpisy w rejestrze odnoszące się do odinstalowanego programu, a na końcu oczyści dysk ze śmieciowych plików. Na próbę odinstalowałem zwykły program do obsługi myszki i klawiatury Logitech Options i byłem zaskoczony, że Revo Uninstaller znalazł i usunął prawie 1,6 GB śmieci. A to tylko jeden program. Zdecydowanie polecam korzystać z Revo przy każdym odinstalowaniu aplikacji.

Advanced Renamer - zmień nazwy wielu plików naraz, z wieloma opcjami

Tworząc recenzje różnorodnego sprzętu, zawsze sam robię zdjęcia testowanych produktów. Problem w tym, że nawet do zwykłych słuchawek zdjęć zazwyczaj wychodzi około 70-80, z czego wybieram około 40-50, które najpierw muszę nazwać, a później po stworzeniu pomniejszonych wersji, muszę jeszcze zmienić nazwy tych małych zdjęć. Jasne, że gdybym miał robić to 2 razy w roku, to nie ma problemu, ale jeśli robi się podobne rzeczy zawodowo, regularnie, przez wiele lat, to suma czasu poświęconego na ręczną zmianę nazw robi się pokaźna. Dlatego szczerze przyznaję, że dobry program, który jest w stanie szybko zmienić nazwy w wielu plikach, zgodnie z ustalonym przeze mnie wzorem, jest mi po prostu niezbędny. Jednym z takich aplikacji jest Advanced Renamer. Ma on zaskakująco wiele różnych opcji, ale dla mnie najważniejsze jest to, że mogę zapisywać własne wzory zmiany nazw (tzw. metody), program na żywo wyświetla podgląd zmienionych nazw, a zapisywanie zmian jest bardzo szybkie i bezbłędne.

FocusWriter - skup się na pisaniu i niczym więcej

Ostatni z proponowanych programów jest minimalistyczny, ale może mieć zbawienny wpływ na efektywność pracy, pod warunkiem jednak, że główną rzeczą, jaką robisz w pracy, jest kreatywne pisanie. FocusWriter nie jest prostym notatnikiem, bo nie służy do robienia szybkich notatek. Nie jest też pełnoprawnym pakietem biurowym, bo w zasadzie pomija wszelkie funkcje wstawiania grafik, wykresów, komentarzy itp. Nie ma też zaawansowanego formatowania, poza pogrubieniem, kursywą, przekreśleniem, indeksem górnym/dolnym. FocusWriter w standardzie nie wyświetla się nawet w oknie, lecz zajmuje całą przestrzeń na wyświetlaczu, włącznie z paskiem zadań. Cel używania tego edytora jest prosty: skup się na pisaniu i nie rozpraszaj się niczym innym. To jest narzędzie dla osób, które muszą przelać myśli na “papier”, a oprócz tego potrzebują kilku prostych funkcji, jak choćby podkreślanie błędów, licznik słów, powiadomienie o osiągnięciu dziennego celu pisania (np. czas, liczba znaków), narzędzie do ilustrowania postępów w pisaniu itp. Pliki można zapisać choćby w formacie ODT lub DOCX. Jest też opcja zmiany wyglądu interfejsu (kolorów, tła, czcionki). Jeśli przez pewien czas zamierzasz poświęcić się w pełni pisaniu, to FocusWriter może okazać się zaskakująco pomocny, choć na początku wymaga pewnego przyzwyczajenia.