Zgłoś błąd
X
Zanim wyślesz zgłoszenie, upewnij się że przyczyną problemów nie jest dodatek blokujący reklamy.
Błędy w spisie treści artykułu zgłaszaj jako "błąd w TREŚCI".
Typ zgłoszenia
Treść zgłoszenia
Twój email (opcjonalnie)
Nie wypełniaj tego pola
.
Załóż konto
EnglishDeutschукраїнськийFrançaisEspañol中国

Wszystko co musisz wiedzieć o ekranach TN, IPS i OLED w laptopach

Damian Marusiak | 06-07-2019 13:00 |

Wszystko co musisz wiedzieć o ekranach TN, IPS i OLED w laptopachWybór notebooka dla mniej zorientowanej osoby to nigdy nie jest łatwy wybór, tym bardziej jeśli myśli się głównie o podzespołach typu procesor czy karta graficzna. Wiadomo, że są to właściwe podstawowe komponenty, bez których nie da się znaleźć odpowiedniego dla siebie urządzenia. Warto jednak zwrócić uwagę także na inne aspekty sprzętu, a tutaj jednym z istotniejszych elementów może być zastosowana matryca. O ekranach zdecydowanie mniej się mówi, a w ostatnim czasie jednak można zaobserwować pewny trend oszczędzania na tym komponencie przez producentów. Warto wiedzieć jakie typy paneli możemy znaleźć w notebookach i czym się one charakteryzują. Ponadto w coraz większej ilości laptopów w ostatnim czasie pojawiają się ekrany OLED i o nich też warto co nieco wiedzieć.

Autor: Damian Marusiak

Za twórcę ekranów LCD uznaje się człowieka o nazwisku George H. Heilmeier, który od 1964 roku badał szczegółowo praktyczne właściwości elektryczno-cieplne ciekłych kryształów, jakie dwa lata wcześniej zostały po raz pierwszy odkryte przez Richarda Williamsa z firmy RCA Corporation. Williams stwierdził, że pod wpływem napięcia fragmenty materiału ciekłokrystalicznego mogą zmieniać swój stan, natomiast George H. Heilmeier poszedł jeszcze krok dalej i rozpoczął badania nad rozpraszaniem ciekłych kryształów, czego skutkiem było stworzenie pierwszego ekranu LCD bazującego na dynamicznym trybie rozpraszania (dynamic scattering mode - DSM). Jeśli zastanawiacie się, który typ ekranu pojawił się jako pierwszy, to odpowiedź brzmi TN, czyli twisted nematic. Tak zwany efekt skręconego nematyka (jak można dosłownie tłumaczyć TN) został zaobserwowany w 1969 roku przez Jamesa Fergasona w Instytucie Ciekłych Kryształów na Kent State University. Z kolei pierwsze panele IPS oraz VA pojawiły się dopiero w latach 90-tych ubiegłego wieku.

Kolejny poradnik w tematyce laptopów tym razem skierowany będzie dla mniej zorientowanych klientów, którzy planują zakup notebooka. Dotyczy on zagadnień związanych z matrycami montowanymi w laptopach wraz z porównaniem OLED do LCD.

Wszystko co musisz wiedzieć o ekranach TN, IPS i OLED w laptopach [14]
Obecnie w laptopach dominują ekrany IPS, choć nie zawsze ich jakość powala na kolana.

Test ASUS FX505DU z AMD Ryzen 7 3750H i GeForce GTX 1660 Ti

Test Dream Machines G1650 - jak sprawuje się GeForce GTX 1650

Matryce w laptopach to temat, o którym można sporo opowiadać, tym bardziej że na tym rynku panuje bardzo duża różnorodność jeśli chodzi o ekrany montowane w notebookach. Przed zakupem powinniśmy zdawać sobie sprawę, że zdecydowana większość sprzedawanych dzisiaj notebooków posiada tradycyjne ekrany LCD, których skróconą historię opisałem powyżej. Matryce te choć nie rzadko mają bardzo dobrą reprodukcję kolorów, to jednak jednocześnie będą cechowały się niezbyt wysokim kontrastem, a co za tym idzie świecącą czernią. W przypadku laptopów producenci w zdecydowanej większości decydują się na montowanie paneli typu TN albo IPS. Bardzo rzadko zdarzają się sytuacje, by znaleźć ekrany VA oraz OLED, choć w przypadku organicznych paneli w ostatnich miesiącach bardzo aktywny stał się Samsung, który odpowiada za dostarczanie odpowiednich paneli producentom laptopów.

Wszystko co musisz wiedzieć o ekranach TN, IPS i OLED w laptopach [8]
Schemat działania matrycy Twisted Nematic (Źródło: Wikipedia).

Test MSI GL73 8SD - notebook z Core i7-8750H oraz GTX 1660 Ti

Acer TravelMate X5 - test biznesowego laptopa lekkiego jak piórko

Matryce TN - Twisted Nematic

Twisted Nematic w wolnym tłumaczeniu oznacza "skręcony nematyk", a struktura rozmieszczonych nematycznych kryształów ciekłych różni się od tej znanej z matryc IPS. W matrycach TN cząsteczki kryształu układają się w kształt nieco przypominający wstęgę, której końce znajdujące się przy szklanych płytkach, ułożone są względem siebie prostopadle. Światło przechodzące przez ustawione w taki sposób kryształy zmienia polaryzację o 90 stopni. Najistotniejszą zaletą paneli TN jest bardzo krótki czas reakcji oraz najniższy input lag, które ostatecznie niemal w całości niwelują efekt tzw. smużenia (ghosting, zmora IPS-ów). Choć w ekranach monitorów wykorzystanie TN-ki niesie ze sobą pewne korzyści, które wykorzystujemy w dynamicznych grach, o tyle w przypadku laptopów takowych zalet w zasadzie nie ma. Są one montowane w zdecydowanej większości tanich notebooków (w zasadzie w cenie poniżej 2000 zł trafimy wyłącznie na takie ekrany, bez względu czy mówimy o 15,6" czy 17,3" konstrukcjach), które z kolei cechują się na tyle słabymi podzespołami, że nie będzie specjalnej możliwości wykorzystania ewentualnych zalet tychże paneli. Matryce TN stosowane w notebookach mają bardzo wąskie kąty widzenia - wystarczy lekko przechylić głowę pod dowolnym kątem by zaobserwować znaczącą degradację obrazu. Oprócz tego ekrany cechują się w zdecydowanej większości przeciętnym gamutem sRGB, który nie przekracza 50-60 procent.

Wszystko co musisz wiedzieć o ekranach TN, IPS i OLED w laptopach [6]

Wszystko co musisz wiedzieć o ekranach TN, IPS i OLED w laptopach [7]
Matryca Chi Mei N173HHE-G32.

Test Acer Triton 500 - smukła maszynka do gier z RTX 2080 Max-Q

Test ASUS VivoBook S330UA - stylowy, wydajny i w dobrej cenie

Dlaczego wspominam o zdecydowanej większości a nie o wszystkich? Bo mimo to znajdziemy na rynku pojedyncze laptopy, które mają mocne podzespoły i jednocześnie wykorzystują ekrany TN. Przykładem takiego urządzenia będzie gamingowy MSI GL63 8SE, którego kilka tygodni temu testowałem. W prezentowanej konfiguracji posiada on matrycę o oznaczeniu N156HGA-EAL, którą wyprodukowała firma INNOLUX. Z kolei w notebooku MSI GL73 8SD znajdziemy m.in. ekran Chi Mei N173HHE-G32. Najczęściej to właśnie ten producent dostarcza partnerom laptopowe ekrany TN i w tym wypadku taki notebook lepiej sprawdzi się w dynamicznych grach np. FPS multiplayer, gdzie wymagany jest jak najniższy input lag, czas reakcji czy zminimalizowanie do granic możliwości niekorzystnego efektu ghostingu. Na dodatek oferowana matryca, choć ma przeciętne kąty widzenia, to jednocześnie odznacza się szerokim gamutem sRGB oraz zaskakująco dobrym odwzorowaniem przestrzeni barw Adobe RGB czy DCI-P3. Jak widać, zdarzają się przypadki (choć takie ekrany znajdziemy wyłącznie w droższych laptopach do gier od producenta MSI - to właśnie on najczęściej decyduje się na przygotowanie specjalnych konfiguracji z matrycami TN, ale o zdecydowanie lepszej jakości), gdzie ekran Twisted Nematic w laptopie będzie miał swoje konkretne zastosowanie, jednak oprócz niektórych laptopów gamingowych, spotkanie się z tym konkretnym typem panelu TN będzie wręcz niemożliwe.

Wszystko co musisz wiedzieć o ekranach TN, IPS i OLED w laptopach [5]
Niekiedy w gamingowych laptopach firmy MSI pojawiają się zdecydowanie lepszej jakości ekrany TN - tutaj przykładem niech będzie matryca Chi Mei N173HHE-G32. Zalety takiego ekranu tj. niski input lag można wykorzystać w dynamicznych grach np. FPS.

Test ASUS GX701GX - Smukły laptop z GeForce RTX 2080 Max-Q

Test Huawei Matebook D14 - AMD Ryzen Mobile w atrakcyjnej cenie

Matryce IPS - In-Plane Switching

Drugim najpopularniejszym typem ekranu, stosowanego w laptopach będzie IPS, czyli In-Plane Switching. Najprościej mówiąc, ekran typu IPS charakteryzuje się specyficznym ułożeniem ciekłych kryształów względem powierzchni ekranu - ułożone są one równolegle w stosunku do powierzchni, a więc inaczej niż choćby w matrycach typu TN, gdzie kryształy są rozłożone bardziej prostopadle. Głównymi cechami paneli IPS jest wierniejsze odwzorowanie barw (przynajmniej w teorii, jeśli chodzi o laptopy) oraz dobre kąty widzenia - te bowiem są równie szerokie gdy patrzymy z góry, z dołu lub też z boków. Nie jest to jednak matryca bez wad - stosunkowo niski kontrast powoduje, że czerń bardziej przypomina szare odcienie. Ponadto, ze względu na zdecydowanie wyższe opóźnienia, nie jest ona rekomendowana do szybkich gier multiplayer typu FPS. Choć opis matrycy IPS oraz jej zalet oraz wad jest stosunkowo prosty do zrozumienia, to niestety ale w przeciwieństwie do monitorów, w notebookach kwestia paneli IPS jest bardziej skomplikowana niż mogłoby to się na pierwszy rzut oka wydawać.

Wszystko co musisz wiedzieć o ekranach TN, IPS i OLED w laptopach [9]
Schemat działania matrycy In-Plane Switching (IPS).

IPS IPS-owi nie równy w laptopach. W przypadku tego konkretnego typu matrycy panuje obecnie totalny chaos i rozgardiasz. Ekrany IPS możemy znaleźć już w wielu laptopach powyżej 2000 złotych, ponad są one zdecydowaną większością w przypadku notebooków w kwocie powyżej 3 tysięcy. Rynek ultrabooków (tam gdzie mamy ekrany 12,5", 13,3" czy 14 cali) jest totalnie zdominowany przez IPS. Niestety ale tak duża rozpiętość cen powoduje, że właściwie wszyscy producenci laptopów zaczęli mocno oszczędzać na tym komponencie. W przypadku matryc IPS stosowanych w notebookach, najczęściej spotkamy się z produktami firm LG Display, BOE, INNOLUX czy AU Optronics. W zasadzie tylko co do ostatniego z wymienionych firm możemy mieć pewną gwarancję przynajmniej przyzwoitej jakości. U innych z kolei bardzo często ekrany IPS może i mają świetne kąty widzenia, które nie degradują obrazu, jednak jednocześnie odwzorowanie przestrzeni barw chociażby sRGB jest słabe - czasem gorsze od TN-ki.

Wszystko co musisz wiedzieć o ekranach TN, IPS i OLED w laptopach [11]

Wszystko co musisz wiedzieć o ekranach TN, IPS i OLED w laptopach [12]

Wszystko co musisz wiedzieć o ekranach TN, IPS i OLED w laptopach [13]
Kolorymetr X-Rite X1 DisplayPro jest jednym z najlepszych w obsłudze urządzeń do pomiaru matryc w laptopach - dzięki niemu mamy możliwość sprawdzenia, jak wypada kalibracja barw R, G, B (na zdjęciu Lenovo Legion Y740-17).

Test Dream Machines RX2070 - RTX 2070 wydajniejszy od GTX 1080?

Test ASUS Zenbook UX433UF - Elegancki ultrabook do multimediów

Wprawdzie nie ma żadnego gotowego rozwiązania, by przeszukując sklepy znaleźć notebooka z idealną matrycą - w końcu sklepy nie podają żadnych konkretnych informacji prócz tego, czy mamy do czynienia z ekranem TN czy IPS. Niemniej jednak testując laptopy gamingowe oraz ultrabooki zaobserwowałem pewny schemat, który się bardzo często powtarza. Najgorsze ekrany IPS montowane są zwykle w tańszych (co nie znaczy, że tanich) notebookach do gier - tutaj producent jest w zasadzie bez znaczenia, bo przeciętnej jakości ekrany IPS znajdziemy u ASUS, Acer, MSI, Dell, Lenovo, HP czy w kadłubkach Clevo. Ponadto największą grupą takich matryc są panele o przekątnej 15,6". Zdecydowanie rzadziej napotkamy się na nie w przypadku 17,3" konstrukcji - w tym wypadku możemy już liczyć na przynajmniej niezłej klasy ekran In-Plane Switching o dobrym odwzorowaniu przestrzeni barw. Dlaczego akurat w przypadku 17,3" laptopów? Bo tutaj większość matryc pochodzi o AU Optronics, a ta firma jak już wspomniałem robi jedne z lepszych ekranów IPS przeznaczonych do komputerów przenośnych, przynajmniej jeśli chodzi właśnie o większą przekątną, bo w przypadku 15,6-calowych konstrukcji nawet AU Optronics czasami dostarcza bardzo przeciętnej jakości panele IPS.

Wszystko co musisz wiedzieć o ekranach TN, IPS i OLED w laptopach [4]
Przykłady słabej jakości matryc IPS stosowanych w laptopach (o przekątnej 17,3") - LG Display LP156WFC-SPD1 (z lewej strony) oraz AU Optronics B156HAN06.1 (z prawej strony).

Test ASUS Strix GL504GS - Smukły laptop do gier z GeForce GTX 1070

Test HP Pavilion Gaming 15 (2018) - Laptop z zielonym charakterem

Wśród najgorszych ekranów IPS, z jakimi miałem do czynienia mogę wymienić następujące panele: LM156LF-GL (Panda Display), LP156WFC-SPD1 (LG Display) czy B156HAN06.1 (AU Optronics). Jeśli z kolei miałbym wymieniać lepszej jakości matryce IPS o przekątnej 15,6" to wybrałbym takie panele jak: AUO42ED (AU Optronics), N156HCA-EA1 (INNOLUX), B156HAN08.0 (AU Optronics), N156HCE-EN1 (INNOLUX) lub NV156FHM-N61 (INNOLUX). W przypadku matryc 17,3" jak już wspomniałem głównym dostawcą jest AU Optronics i te panele cechują się w miarę dobrą reprodukcją barw, a do tego spory odsetek już teraz posiada częstotliwość odświeżania na poziomie 144 Hz oraz krótki czas reakcji wynoszący 3 ms. Z takich matryc chętnie korzystają firmy ASUS, Acer, Lenovo czy spora część kadłubków Clevo. W przypadku ultrabooków o przekątnej 13,3" czy 14,1" prawie zawsze znajdziemy ekrany IPS o niezłych parametrach - tutaj bardzo rzadko podczas testów byłem rozczarowany, choć oczywistym jest że w najdroższych konstrukcjach często widzimy te same ekrany co w tańszych, więc producenci mogliby przynajmniej w maksymalnym stopniu je dopracować, by oferowały jeszcze lepszą jakość.

Wszystko co musisz wiedzieć o ekranach TN, IPS i OLED w laptopach [3]
Przykłady dobrej klasy matryc IPS stosowanych w laptopach (o przekątnej 15,6") - AU Optronics B156HAN08.2 (z lewej strony) oraz INNOLUX N156HCA-EA1 (z prawej strony).

Test OMEN by HP 15 - czy GTX 1060 i 120 Hz grają do tanga?

Test Lenovo ThinkPad X1 Extreme - Konkurencja dla Della XPS 15

Matryce OLED - organiczne diody elektroluminescencyjne

Ostatnią grupą matryc, o których ostatnio się coraz więcej mówi są ekrany OLED. Jest to o tyle ciekawa sytuacja, że to nie jest pierwszy raz kiedy OLED-y próbują wejść na rynek laptopów, przy czym jeszcze kilka miesięcy temu sugerowano, że nie ma co liczyć na ich powrót. Organiczne panele cechują się najlepszymi parametrami spośród wszystkich wymienionych tutaj typów ekranów. Mają rewelacyjne odwzorowanie przestrzeni barw sRGB, Adobe RGB oraz DCI-P3, bardzo wysoki kontrast przekładający się na perfekcyjną czerń. Oczywiście jest to związane z ich strukturą, bowiem w przypadku OLED nie ma żadnego dodatkowego podświetlenia. Tutaj każdy piksel świeci osobno i w razie potrzeby po prostu jest wyłączany. Z tego powodu właśnie poziom czerni w OLED-ach jest nieosiągalny dla LCD w laptopach. W ostatnich miesiącach kilka firm zadeklarowało korzystanie z ekranów OLED. Mowa tutaj m.in. o Dell Alienware, HP czy Razer. Niemniej jednak takie matryce pojawiają się sukcesywnie tylko w bardzo drogich laptopach. Nie można również zapominać o wadach związanych z zastosowaną technologią. Długotrwałe wyświetlanie statycznych elementów obrazu (a tych w systemie Windows 10 nie brakuje) może powodować pojawianie się powidoków, a w konsekwencji doprowadzić nawet do wypalenia matrycy. Niemniej jednak zwiększenie sił roboczych w firmie Samsung daje do zrozumienia, że nowa generacja OLED-ów będzie bardziej trwała od poprzednich.

Wszystko co musisz wiedzieć o ekranach TN, IPS i OLED w laptopach [2]

Test Dell XPS 13 9370 - Przykład ultrabooka prawie idealnego

Test Acer Swift 5 - lżejszego notebooka ze świecą szukać

Rynek wyświetlaczy dla notebooków jest obecnie bardzo szeroki i mniej zorientowanemu, potencjalnemu użytkownikowi z pewnością trudno będzie połapać się w tych wszystkich zawiłościach. W tanich laptopach poniżej dwóch tysięcy złotych (i czasami w nieco droższych) znajdziemy najgorszej klasy panele TN o kiepskich kątach widzenia oraz słabym odwzorowaniu barw. Wybierając niedrogiego laptopa musimy wziąć pod uwagę, że na tym elemencie producenci mocno oszczędzają. W rzadkich sytuacjach panel TN znajdziemy również w niektórych gamingowych notebookach MSI, jednak tutaj mamy do czynienia z bardziej dopracowanymi modelami, a dodatkowo w połączeniu z wydajnymi podzespołami wykorzystamy zalety takiego ekranu. IPS jest stosowany w większości obecnie sprzedawanych laptopów, jednak tutaj trzeba uważać przede wszystkim przy wyborze 15,6" konstrukcji, bo to właśnie w tym segmencie firmy najbardziej oszczędzają na ekranach i ładują przeciętnej klasy panele cechujące się głównie kiepskim gamutem barw, czasami gorszym niż w TN.

W tanich laptopach multimedialnych oraz gamingowych znajdziemy często kiepskiej jakości matryce TN oraz IPS. Przed wyborem właściwego urządzenia, dobrze wcześniej zrobić research po recenzjach w sieci, które przedstawiają słabe i mocne strony poszczególnych ekranów.

Wszystko co musisz wiedzieć o ekranach TN, IPS i OLED w laptopach [10]
Schemat działania ekranu IGZO, czyli ulepszonego LCD na bazie tranzystorów TFT nowej generacji. Wykorzystane tranzystory cechują się mniejszą wielkością w porównaniu do tradycyjnych tranzystorów z amorficznego krzemu (w skrócie a-Si TFT). Skutkiem jest możliwość gęstszego upakowania elementów sterujących, a więc na mniejszej powierzchni możemy uzyskać wyższą rozdzielczość. Rozwiązanie Sharpa stosowane jest często w laptopach marki Razer (Źródło: Sharp).

Wybierając czasami droższy model laptopa, np. od firmy Razer, możemy także natknąć się na tajemniczo brzmiące słowo IGZO. To również jest ekran LCD, jednak w tym wypadku do produkcji nowej klasy tranzystorów TFT stosowane są kryształy stworzone na bazie czterech pierwiastków: indu (Ind), galu (Gal), cynku (Zinc) oraz tlenu (Oxide). Stąd powstała nazwa IGZO jako pierwsze litery pochodzące od wymienionych czterech składników. Przy tego typu matrycy otrzymujemy zwykłe ekran wyższej rozdzielczości na stosunkowo małej powierzchni (co często jest wykorzystywane właśnie przez Razera w Blade Stealth czy Blade). Na końcu mamy w końcu ekrany OLED cechujące się najlepszą jakością i pomału zyskujące coraz większą popularność. Przed zakupem odpowiedniego dla siebie urządzenia warto więc wcześniej przyswoić podstawową wiedzę na temat poszczególnych typów ekranów, dzięki czemu jeszcze przed zakupem będziemy wiedzieli czego się w najlepszym bądź najgorszym wypadku się spodziewać.

Bądź na bieżąco - obserwuj PurePC.pl na Google News
Zgłoś błąd
Liczba komentarzy: 52

Komentarze:

x Wydawca serwisu PurePC.pl informuje, że na swoich stronach www stosuje pliki cookies (tzw. ciasteczka). Kliknij zgadzam się, aby ta informacja nie pojawiała się więcej. Kliknij polityka cookies, aby dowiedzieć się więcej, w tym jak zarządzać plikami cookies za pośrednictwem swojej przeglądarki.