ATI Radeon HD 4870 i HD 4850 zadebiutowały dokładnie 15 lat temu. Premiera tych kart była wybawieniem dla konsumentów

Powiedzmy sobie otwarcie - karty graficzne Radeon raczej nigdy nie kojarzyły nam się z możliwie najwyższą dostępną wydajnością. Układy autorstwa AMD, a kiedyś ATI zazwyczaj stanowiły rozsądną, atrakcyjną cenową propozycję w średnich półkach cenowych, czego przykładem są m.in. nadal popularne jednostki Polaris (RX 400 i RX 500) czy też nowsze RX 6600 / 6700 (XT). Producenci popularnych "Radków" dostrzegali siłę swych model w niższych segmentach już 15 lat temu, gdy NVIDIA walczyła o portfele entuzjastów za sprawą potężnych GeForce'ów GT200. Czerwoni natomiast dzięki nieco słabszym, ale też technologicznie nowocześniejszym jednostkom opartym na rdzeniach RV770 chcieli przypodobać się bardziej oszczędnym graczom. I jak możecie się domyślić, sam fakt, że wspominamy dziś właśnie tytułowe 15-letnie Radeony świadczy o tym, że plan ATI powiódł się w 100%.

Autor: Piotr Piwowarczyk

W ciągu ostatnich kilkunastu lat byliśmy świadkami wielu premier w świecie hardware'u - niektóre okazały się naprawdę ekscytujące, aczkolwiek nie brakowało też tych mniej ciekawych, które pamiętamy głównie z licznych kontrowersji. Dziś jasne jest, że debiut Radeonów z serii HD 4800 należy zaliczyć do tej pierwszej kategorii. Pod wieloma względami karty graficzne ATI okazały się idealne dla wielu graczy, bowiem zaoferowały nie tylko odpowiednio wysoką wydajność i niezłą kulturę pracy, ale - co chyba najważniejsze - od samego początku dostępne były w bardzo atrakcyjnych cenach. Jak się potem okazało, modele HD 4870 i HD 4850 właściwie wywróciły rynek kart graficznych do góry nogami i zmusiły NVIDIĘ do szybkiej reakcji w sprawie cen ówcześnie nowiutkich GeForce'ów GTX 280 i GTX 260, które przecież debiutowały w bardzo podobnym terminie. Nim jednak przejdziemy do opisu sytuacji rynkowej po premierze układów, przyjrzyjmy się jednostce RV770 zasilającej omawiane jednostki.

Modele HD 4870 i HD 4850 właściwie wywróciły rynek kart graficznych do góry nogami i zmusiły NVIDIĘ do szybkiej reakcji w sprawie cen nowiutkich GeForce'ów GTX 280 i GTX 260.

NVIDIA GeForce GTX 280 i GTX 260 miały premierę 15 lat temu. Historia tych kart przypomina, jak ważna jest konkurencja na rynku

RV770 to kolejny doskonały przykład na to, że wcale nie trzeba wymyślać koła na nowo, by stworzyć coś wartościowego i godnego zapamiętania. Widoczny poniżej rdzeń stanowi jedynie rozwinięcie architektury wykorzystanej w Radeonach HD 3800 (RV660). Ponownie mamy więc do czynienia z litografią 55 nm (tym razem tańszą i lepiej zoptymalizowaną), obsługą bibliotek DirectX 10.1 czy Shadow Model 4.1. Producent zmienił jednak konfigurację rdzenia i mocno skupił się na poprawieniu możliwości teksturowania oraz cieniowania. Jak widać poniżej, jednostki odpowiedzialne za te operacje zajęły już ponad połowę całego układu RV770, co zwiastuje solidny przyrost wydajności. Nie sposób nie docenić też wysiłków włożonych w miniaturyzację wszystkich elementów. Ostatecznie na pokładzie znalazło się 956 mln tranzystorów, a także aż 800 procesorów strumieniujących. Co najciekawsze, cały rdzeń RV770 zajmuje zaledwie 256 mm². Dla porównania układ GT200 zasilający równolegle debiutujące karty GeForce GTX 280 i GTX 260 cechuje się powierzchnią aż 576 mm².

Test karty graficznej AMD Radeon RX 7600 - Następca Radeon RX 6600 jest szybszy i tańszy od GeForce RTX 3060

To jeszcze nie koniec zmian względem poprzednich dokonań ATI. Jednostka zasilająca nowe Radeony zapewniała także wykonywanie instrukcji zmiennoprzecinkowych o podwójnej precyzji (FP64) oraz wsparcie dla standardu UVD 2, które gwarantowało dekodowanie strumieni H.264/MPEG-4 AVC, VC-1 oraz MPEG2 bez ograniczeń, dekodowanie podwójnych strumieni video i dostęp do trybu Picture in Picture. Nie sposób nie wspomnieć też o obsłudze technologii Crossfire (możliwość łączenia do czterech kart graficznych) oraz kontrolerze pamięci VRAM typu GDDR5, która początkowo trafiła na pokład tylko jednego modelu.

Test karty graficznej NVIDIA GeForce RTX 4060 Ti - Mocno okrojony następca GeForce RTX 3060 Ti. Najsłabsza wersja Ada Lovealce

25 czerwca 2008 roku oficjalnie zadebiutowały karty graficzne Radeon HD 4870 oraz Radeon HD 4850. Jak suguje ich specyfikacja, mają bardzo wiele cech wspólnych. Oba układy otrzymały po 800 procesorów strumieniujących, 40 jednostek teksturujących i 16 ROP. Różnią się jednak taktowaniami GPU oraz pamięciami VRAM. Podczas gdy wolniejszy HD 4850 dostał dosyć standardowe moduły GDDR3 (nawet starszy HD 3870 bazuje na szybszych GDDR4), model HD 4870 wyposażono w nowoczesne kości GDDR5 o pojemności 512 MB, które zapewniły przepustowość na poziomie 115,2 GB/s - to świetny wynik jak na tamte czasy, zwłaszcza przy szynie 256-bit. Warto zwrócić uwagę, że pomimo podobnej specyfikacji wizualnie obie karty mocno się od siebie różniły. Podczas gdy Radeon HD 4850 zadowalał się jednoslotowym chłodzeniem i pojedynczą wtyczką zasilającą 6-pin, mocniejszy wariant HD 4870 wymagał znacznie masywniejszego systemu chłodzenia i zasilania z dwóch gniazd 6-pin. Widok na oba referencyjne układy ATI szybko więc wyjaśnia, dlatego jedna karta kosztuje 300 dolarów, a druga już tylko 200...

Test karty graficznej Zotac GeForce RTX 4070 AMP AIRO - Solidny niereferent z pięcioletnią gwarancją

Jak można się domyślić, zadaniem nowych Radeonów raczej wcale nie było nawiązanie walki z nowymi GeForce'ami GT200 - bardziej chodziło o wyparcie z rynku starszych i popularnych modeli Zielonych z serii 8000 i 9000. Jak pokazały testy wydajności, model HD 4850 rzeczywiście konkurował z kartami 8800 GTX czy GTX 9800 - mało tego, w większości zastosowań okazał się zwyczajnie lepszą opcją, która nie tylko była bardziej energooszczędna (choć różnice nie były zbyt wielkie), ale też znacznie tańsza od konkurencji. Całość została wyceniona na zaledwie 199 dolarów (ok. 550 zł w Polsce), co wpędziło NVIDIĘ w niemałe kłopoty. Niemal równie dobrymi recenzjami cieszył się Radeon HD 4870, który w cenie 299 dolarów (ok. 800 zł) dzielnie walczył z zauważalnie droższym GeForcem GTX 260 przy podobnym poborze mocy. Problemem tego modelu były jednak stosunkowo wysokie temperatury (większość wariantów miała układy chłodzenia z turbinką) oraz... duża prądożerność w trybie 2D. Mimo to jednak konsumenci mogli być zachwyceni - firmie ATI udało się zapewnić spory postęp względem poprzedniej serii i jednocześnie zmusić Zielonych do weryfikacji swojej oferty.

ATI Radeon HD 4870

ATI Radeon HD 4850

Jakby tego było mało, przy tak atrakcyjnych cenach entuzjaści mieli pełne prawo myśleć o łączeniu nowych Radeonów w pary. Choć nie wszystkie gry obsługiwały technologię Crossfire, to jednak w wielu popularnych tytułach kombinacja 2x HD 4850 lub 2x HD 4870 okazywała się lepszym i nadal bardziej opłacalnym wyborem od zakupu GTX-a 280 w cenie premierowej. Dopiero w sierpniu 2008 roku NVIDIA oficjalnie obniżyła ceny swoich nowych GeForce'ów do bardziej odpowiedniego poziomu, dzięki czemu konkurencja na rynku rozgorzała na dobre. W tym samym czasie na sklepowych półkach debiutował Radeon HD 4870 X2, który zapowiadał się na rozwiązanie dla tych, których interesowała wydajność dwóch modeli HD 4870 w jednym opakowaniu. Jesienią natomiast ATI rozszerzyło swoją serię kart o kolejne modele dla nieco mniej wymagających użytkowników. Najpierw światło dzienne ujrzały niskobudżetowe Radeony HD 4670 i HD 4650, natomiast znacznie ciekawszym wydarzeniem dla graczy było pojawienie się modelu HD 4830. Karta została oparta na rdzeniu RV700 LE z już tylko 640 jednostkami strumieniującymi i 32 jednostkami teksturującymi. Całość pracowała także z niższymi taktowaniami względem HD 4850, a więc wydajność tego Radeona była łatwa do przewidzenia. Karta zdecydowanie nie okazała się tak dużym sukcesem jak dwa pierwsze modele z serii, jednak i tak w cenie ok. 130 dolarów była wartą uwagi alternatywą dla GeForce'ów 8800 GT / 9800 GT.

AMD Radeon RX 7900 XTX vs NVIDIA GeForce RTX 4080 - Test wydajności kart graficznych. Którą lepiej wybrać?

ATI Radeon HD 4890

Na bardziej interesujących przedstawicieli serii HD 4000 trzeba było poczekać już do 2009 roku, kiedy zadebiutował Radeon HD 4890, czyli najwydajniejszy jednoprocesorowy układ ATI w tamtym czasie. Całość została oparta na rdzeniu RV790 XT, czyli - mówiąc ogólnie - odświeżonej wersji RV770 XT. Układ doczekał się kilku optymalizacji, co poskutkowało zmieszczeniem dodatkowych 3 mln tranzystorów na pokładzie, skróceniem czasów dostępu do poszczególnych bloków i pamięci podręcznej, a także - co najważniejsze - uzyskaniem wyższych częstotliwości pracy. W rezultacie Radeon HD 4890 debiutujący w cenie ok. 250 dolarów okazał się konstrukcją niemal dorównującą GTX-owi 280. Prawdziwy hit na miarę Radeona HD 4850 / HD 4870 nadszedł jednak chwilę później w postaci taniego, ok. 100-dolarowego modelu o oznaczeniu HD 4770. Jednostka ta została oparta na rdzeniu RV740 wykonanym w nowoczesnej litografii 40 nm (pierwszy taki chip na świecie). Pod względem suchej specyfikacji karta nadal miała sporo wspólnego z poprzednimi Radeonami z tej serii, jednak siłą rzeczy nowy, energooszczędny proces technologiczny, podbite zegary oraz szybkie pamięci GDDR5 sprawiły, że Radeon wykazał wyższą moc obliczeniową od wariantu HD 4830, który chwilę potem zwyczajnie stracił rację bytu.

Mając w pamięci ówcześnie pojawiające się układy trudno nie obserwować aktualnych premier z grymasem na twarzy. Miejmy jednak nadzieję, że jeszcze przyjdą lepsze dni...

Radeon HD 4770 w nierefercyjnej wersji od Sapphire

Miło czasem z nostalgią powspominać stare dawne czasy, zwłaszcza, że w świetle aktualnej sytuacji rynkowej podobne wydarzenia mogą się szybko nie powtórzyć. 15 lat temu ATI bardzo zdecydowanie odpowiedziało na nieco zbyt drogie propozycje NVIDII, co okazało się błogosławieństwem dla konsumentów. Niedługo po premierze Radeonów HD 4800 gracze byli w stanie kupić jedną z wydajniejszych opcji na rynku dosłownie za parę stówek (w złotówkach!), a w sklepach co rusz pojawiały się kolejne, mniej lub bardziej wydajne propozycje. Nic dziwnego więc, że takie modele jak HD 4850 są dziś synonimem realnej walki o klienta i zmuszania konkurencji do wysiłku. Mając w pamięci ówcześnie pojawiające się układy trudno nie obserwować aktualnych premier z grymasem na twarzy. Miejmy jednak nadzieję, że jeszcze przyjdą lepsze dni...